Στον παλιό φίλο και συμμαθητή Ν.
που πάλεψε και δραπέτευσε…
του Μάνου Ι. Σταυρουλάκη
Η εξέλιξη είναι ραγδαία και οι αριθμοί αποτυπώνουν μία πραγματικότητα αδυσώπητη. Κατά την τελευταία δεκαετία, η χρήση σκληρών ναρκωτικών ουσιών ανέβηκε κατακόρυφα: Οι θάνατοι των τοξικομανών αυξήθηκαν κατά 900%, ενώ η συγκεκριμένη αγορά χρειάζεται καθημερινά πλέον περίπου 200 κιλά ηρω?νης για την εξυπηρέτηση των εξαρτωμένων, γεγονός που μεταφράζεται σε έναν κύκλο εργασιών που αγγίζει τα 200 δις δρχ. Παράλληλα, σύμφωνα με τον παραδοσιακό ψυχιατρικό κανόνα, για να ανιχνευθεί ο συνολικός αριθμός χρηστών σε μία χώρα, θα πρέπει να πολλαπλασιασθεί ο καθημερινός αριθμός νεκρών τοξικομανών επί χίλια: Το αποτέλεσμα αυτού του απλού πολλαπλασιασμού είναι ανατριχιαστικό, αφού οι τοξικομανείς στην Ελλάδα ανέρχονται πλέον στους 300.000 συμπολίτες μας – αν όχι και περισσότερο…
ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
Οι κατά καιρούς εκστρατείες εναντίον των ναρκωτικών υπό την κάλυψη ενός «ανθρωπιστικού» χαρακτήρα οδηγήθηκαν δυστυχώς σε εκκωφαντική αποτυχία, διότι στηρίζονταν αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο στην κινητοποίηση των δυνάμεων καταστολής. Έτσι, η Αστυνομία, συχνά χωρίς τη θέλησή της και σίγουρα χωρίς το απαραίτητο ανθρώπινο δυναμικό, «μεταλλάχθηκε»: Από το όραγανο άσκησης της νόμιμης κρατικής βίας μετατράπηκε συχνά σε κύριο θεσμικό φορέα επίλυσης ενός τεράστιου κοινωνικού προβλήματος. Αρωγοί αυτής της προσπάθειας υπήραξαν αφελείς δημοσιολογούντες που αναθεμάτιζαν (και μερικοί εξ αυτών εξακολουθούν να αναθεμετίζουν) με ζήλο θρησκευτικό, διατυπώνοντας πύρινους ιεραποστολικούς λόγους, χωρίς κανένα άμεσο και απτό αποτέλεσμα.
Κοντολογίς, η πολιτική της καταστολής είναι η πολιτική του φόβου και του τρόμου, η οποία απέτυχε οικτρά. Ένα μόνο στατιστικό στοιχείο αρκεί για να καταδείξει τα αδιέξοδα αυτής της πολιτικής: Κατά την τελευταία πενταετία, ο αριθμός των συλλήψεων αυξήθηκε κατά 700%, ενώ οι τοξικομανείς διαρκώς πολλαπλασιάζονται, ταλαιπωρούνται και πεθαίνουν.
Παρ’ όλα αυτά, στο σύνολο των χωρών της Ευρωπαικής Ένωσης, μόνη η Ελλάδα – μαζί με την Σουηδία, είναι αλήθεια – εξακολουθεί να καταλαμβάνει τη θλιβερή πρωτιά ασκώντας την ίδια κατασταλτική πολιτική.
ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Καταρχήν, είναι αναγκαίο να επισημανθεί ότι εδώ και αρκετές δεκαετίες, υπάρχει μία νόμιμη τοξικομανία: Ο καπνός, το αλκοόλ ή τα ψυχοτρόπα φάραμακα συγκροτούν νόμιμες πολυεθνικές εταιρείες παραγωγής τοξικοεξαρημένων ατόμων. Επιπλέον, στις ημέρες μας, έρχονται να προστεθούν εξαρτημένοι από τη συνεχή χρήση του Διαδικτύου (Internet) ή τη χαρτοπαιξία. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις Η. Π. Α λειτουργούν από τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας κοινοβιακές κοινότητες απεξάρτησης από τον εθισμό στην πλοήγηση στις ηλεκτρονικές σελίδες του Διαδικτύου, ενώ εδώ και ένα χρόνο περίπου, εγκαινιάσθηκε και λειτουργεί στη Θεσσαλονίκη Ειδικό Κέντρο Απεξάρτησης από τον εθισμό στον κάθε μορφής τζόγο.
Επιβάλλεται ακόμη ο διαχωρισμός μεταξύ των λεγομένων «μαλακών» και «σκληρών» ναρκωτικών. Βέβαια, είναι αλήθεια ότι το 87% των ηρω?νομανών «θήτευσαν» πρώτα στη χρήση χασίς. Όμως, τούτο δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός συμπολιτών μας εθισμένων αποκλειστικά στη χρήση ινδικής κάνναβης. Έτσι, η ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι η χρήση χασίς οδηγεί με ακρίβεια μαθηματική στην προσφυγή σε πιο σκληρές εξαρτησιογόνες ουσίες είναι επιστημονικά διάτρητη. Ήδη, πολιτικές προωπικότητες από το σύνολο του πολιτικού προσωπικού (π.χ.: ο νυν Υπουργός Εξωτερικών κ. Γ. Παπανδρέου ή ο πρώην Υπουργός της Ν. Δ. κ. Α. Ανδριανόπουλος ) έχουν πάρει δημόσια θέση υπέρ της ανάγκης αποποινικοποίησης της κατοχής ή της καλλιέργειας κάνναβης για προσωπική χρήση.
Επίσης, απαιτείται όχι μόνον η διατήρηση της ποινικοποίησης του εμπορίου του συνόλου των τοξιομανιογόνων ουσιών, αλλά και η αυστηρή και πιστή εφαρμογή των αντίστοιχων κανόνων δικαίου. Τούτο θα είχε ως αποτέλεσμα τον εξαναγκασμό των θεσμών και φορέων εναντίον εκείνων που προωθούν πραγματικά την τοξικομανία.
Επιπλέον, αναδύεται διαρκώς και περισσότερο η ανάγκη για τη θέσπιση της ενδονοσοκομειακής διάθεσης τοξικομανιογόνων ουσιών στους αποδεδειγμένα χρήστες.
Η λήψη ενός τέτοιου γενναίου μέτρου θα είχε μία σειρά από ευεργετικά αποτελέσματα.
Καταρχάς, μία τέτoια πρωτοβουλία θα συνέβαλε στη δραστική μείωση των αδικημάτων, τα οποία ο τοξικομανής υποχρεώνεται εκ των πραγμάτων να διαπράξει λόγω της οικονομικής ανέχειας (πορνεία, μικροκλοπές…).
Παράλληλα, η λελογισμένη χρήση τοξικοεξαρτησιογόνων ουσιών από ειδικευμένους ιατρούς θα μείωνε αισθητά τους ακαριαίους θανάτους συμπολιτών μας από τη λήψη υπερβολικά νοθευμένων ουσιών, απόρροια του καρκινώματος της μαύρης αγοράς.
Τέλος, μέσα σε ένα τέτοιο υγιές περιβάλλον, ο συγχρωτισμός με ειδικούς ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς θα έδινε τη δυνατότητα στον χρήστη, όποτε εκείνος το θα το έκρινε ώριμο, να ζητήσει τη συμβουλευτική παρέμβαση των ειδικευμένων επιστημόνων, προκειμένου να προχωρήσει στο επόμενο βήμα που είναι και το αποτελεσματικότερο: Στην εθελούσια εγγραφή του σε κοινότητα απεξάρτησης, όπου μέσα σε ένα κλίμα προστασίας και αλληλοκατανόησης, θα μπορέσει να επανοικοδομήσει σταδιακά την προσωπικότητά του.
ΤΟΞΙΚΟΜΑΝΙΑ ΚΑΙ ΑΝΟΙΧΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Εδώ και μερικά χρόνια, βιώνουμε στον τόπο μας τη μεθοδική οικοδόμηση μιας ανοιχτής κοινωνίας. Δηλαδή, μιας κοινωνίας, όπου, μεταξύ των άλλων, το «διαφορετικό» (εν προκειμένω: ο τοξικοεξαρτημένος) δεν γίνεται αντικείμενο μαζικής χλεύης, βίαιης καταστολής , κοινωνικής πειθωριοποίησης. Σε μία ανοιχτή κοινωνία, οξυμμένα κοινωνικά προβλήματα δεν αποτελούν «πεδίον δράσης λαμπρόν» για τους κατασταλτικούς μηχανισμούς εξουσίας ή για τους κάθε λογής γραφικούς ηθικολόγους. Τα παραδείγματα άλλων ευρωπα?κών δημοκρατιών είναι πολυάριθμα. Ήδη, το Βέλγιο, η Ελβετία, η Ισπανία και πρόσφατα η Αγγλία και ορισμένες περιοχές της Ιταλίας ακολουθούν με επιτυχία πολιτικές φιλελεύθερου αντι – απαγορευτικού χαρακτήρα. Όσο για το παράδειγμα της Ολλανδίας, τα αποτελέσματα είναι άκρως ενθαρρυντικά: Σύμφωνα με την έγκυρη ιατρική επιθεώρηση «Medical Journal», η νομιμοποίηση της χρήσης κάνναβης σε επιλεγμένα caf? δεν μετέτρεψε την εν λόγω χώρα σε έναν «ατελείωτο τεκέ», αλλά είχε ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα μέσω της απομυθοποίησης του χασίς: Μείωση της χρήσης κάνναβης κατά 13%, μείωση των εξαρτημένων και του ποσοστού θανάτων κατά 48% καθώς και θεαματική μείωση της εγκληματικότητας.
Στο πλαίσιο των ανοιχτών κοινωνιών, οι λύσεις υπάρχουν λοιπόν. Η πολιτική βούληση υφίσταται – αν και «εν σπέρματι» ακόμη. Απομένουν ακόμη τολμηρότερες πολιτικές πρωτοβουλίες αλλά και η δική μας εγρήγορση, η εγρήγορση των πολιτών, για να μετουσιωθεί η ελπίδα σε ζώσα πραγματικότητα, κοιτάζοντας κατά πρόσωπο την οδυνηρή πραγματικότητα χωρίς τα μυωπικά ματογυάλια του παρελθόντος.
Μάνος Ι. Σταυρουλάκης, Πολιτικός Επιστήμων
Mέλος της Ανανεωτικής Εκσυγχρονιστικής Κίνησης της Αριστεράς,Αθήνα